Czytelniku! Prosimy pamiętać, że wszystkie porady oraz porady wprowadzone na naszej witrynie nie zastępują samodzielnej konsultacji ze fachowcem/lekarzem. Korzystanie z informacji zawartych na naszym blogu w praktyce zawsze powinno być konsultowane z odpowiednio wykwalifikowanymi ekspertami. Redakcja i wydawcy tej strony internetowej nie są w żaden sposób odpowiedzialni za korzystanie z pomocy opublikowanych na portalu.
Zarówno początkujący, jak i doświadczeni ogrodnicy mogą czerpać radość z uprawy rzeżuchy w ziemi. Rzeżucha to roślina z rodziny krzyżowych (Brassicaceae), znana ze swojego intensywnego smaku i wielu korzyści zdrowotnych. Jeśli jesteś ciekawy, jak siać rzeżuchę w ziemi, to ten krok po kroku poradnik jest dla ciebie.
Wybór Odpowiedniego Miejsca i Ziemi
Pierwszym krokiem w procesie uprawy rzeżuchy jest znalezienie odpowiedniego miejsca. Rzeżucha lubi jasne, lekko zacienione miejsca, więc wybierz miejsce w twoim ogrodzie lub doniczce, które spełnia te kryteria. Ziemia powinna być dobrze przepuszczalna, bogata w składniki odżywcze i lekka.
Przygotowanie Ziemi
Następnie przygotuj ziemię. Przeszukaj ją, usuwając kamienie, chwasty i inne zanieczyszczenia. Możesz również dodać do niej organiczny kompost, który wzbogaci glebę w składniki odżywcze i poprawi jej strukturę. Zapewnienie dobrej jakości gleby to kluczowy czynnik sukcesu w uprawie rzeżuchy.
Wybór Odmiany Rzeżuchy
Na rynku dostępne są różne odmiany rzeżuchy. Możesz wybrać tę, która najlepiej odpowiada twoim preferencjom smakowym. Należy również zwrócić uwagę na czas dojrzewania danej odmiany, aby zaplanować zbieranie rzeżuchy w odpowiednim czasie.
Siew Rzeżuchy
Teraz przyszedł czas na siew rzeżuchy. Wykop małe wgłębienie w ziemi, około 0,5 cm głębokości. Następnie równomiernie rozsiej nasiona rzeżuchy na tym obszarze. Nie zakrywaj ich ziemią, ponieważ rzeżucha jest rośliną, która potrzebuje światła do kiełkowania.
Podlewanie i Pielęgnacja
Po siewie rzeżuchy, regularnie podlewaj obszar, gdzie je zasiałeś. Rzeżucha potrzebuje stałego dostępu do wilgoci, aby rosnąć zdrowo. Staraj się utrzymywać glebę wilgotną, ale nie przemoczoną, aby uniknąć zgnilizny korzeni.
Zbiór i Konsumpcja
Rzeżucha jest gotowa do zbioru zazwyczaj po 7-10 dniach od siewu. Możesz ścinać liście przy użyciu nożyczek lub noża. Pamiętaj, że ścinając liście, roślina będzie w stanie kontynuować wzrost, dzięki czemu będziesz mógł cieszyć się świeżą rzeżuchą przez dłuższy czas. Możesz dodawać ją do sałatek, kanapek, zup, lub używać jako dekoracji potraw.
Uprawa rzeżuchy w ziemi jest procesem prostym, który może dostarczyć ci pysznych, świeżych liści o intensywnym smaku. Wybór odpowiedniego miejsca, dobrej jakości ziemi, regularne podlewanie i odpowiednią pielęgnację pozwolą ci cieszyć się domową rzeżuchą przez cały sezon. Gotów jesteś do rozpoczęcia swojej przygody z uprawą rzeżuchy!
Jak przygotować glebę do siewu rzeżuchy?
Przygotowanie gleby do siewu rzeżuchy to kluczowy krok w procesie uprawy tej aromatycznej rośliny. Aby osiągnąć sukces w hodowli rzeżuchy, konieczne jest zapewnienie odpowiednich warunków glebowych, które sprzyjają jej wzrostowi i rozwojowi.
1. Wybór odpowiedniego miejsca do uprawy:
Pierwszym krokiem jest wybór odpowiedniego miejsca na naszą uprawę rzeżuchy. Rzeżucha najlepiej rośnie w miejscach o umiarkowanym nasłonecznieniu. Wybierz miejsce, które otrzymuje około 4-6 godzin światła dziennie. Możesz także hodować rzeżuchę na parapecie lub balkonie, jeśli nie masz dostępu do ogrodu.
2. Przygotowanie gleby:
Rzeżucha najlepiej rośnie w glebie o optymalnym pH, wynoszącym około 6,0-6,5. Przed przystąpieniem do siewu warto sprawdzić pH gleby za pomocą odpowiednich testów. Jeśli pH jest zbyt niskie, można je zwiększyć poprzez dodanie wapnia w postaci wapna nawozowego.
3. Usunięcie chwastów i kamieni:
Przed siewem rzeżuchy należy dokładnie oczyścić glebę z chwastów, korzeni i kamieni. Chwasty konkurują z rośliną o miejsce i składniki odżywcze, co może wpłynąć negatywnie na jej wzrost. Kamienie natomiast mogą utrudnić wykiełkowanie nasion i uszkodzić korzenie rośliny.
4. Przygotowanie gleby poprzez spulchnienie:
Aby gleba była luźna i przepuszczalna, należy ją spulchnić. Można to zrobić za pomocą grabi, motyki lub specjalnego narzędzia do spulchniania gleby. Spulchniona gleba pozwoli korzeniom rzeżuchy łatwiej się rozwijać i pobierać niezbędne składniki odżywcze.
5. Nawożenie:
Przed siewem rzeżuchy warto dodać do gleby odpowiedni nawóz. Można użyć nawozów organicznych, takich jak kompost lub obornik, które dostarczą roślinie niezbędne składniki odżywcze. Upewnij się, że nawóz jest równomiernie rozprowadzony po powierzchni gleby.
6. Siew rzeżuchy:
Gdy gleba jest odpowiednio przygotowana, możemy przystąpić do siewu nasion rzeżuchy. Rozsypujemy nasiona równomiernie na powierzchni ziemi, a następnie delikatnie dociskamy je do gleby. Można również lekko przesypać warstwę ziemi na nasiona, aby zapewnić im odpowiednią ochronę.
7. Podlewanie:
Po siewie rzeżuchy ważne jest regularne podlewanie. Roślina ta lubi wilgotną glebę, dlatego należy dbać o utrzymanie właściwego poziomu wilgoci. Nie dopuszczajmy do przesuszenia ani przemoczenia gleby.
8. Uważaj na szkodniki:
Monitoruj uprawę rzeżuchy i bacznie obserwuj, czy nie pojawiły się szkodniki. Jeśli zauważysz jakiekolwiek problemy, podjęcie odpowiednich działań, takich jak stosowanie naturalnych środków odstraszających owady, może być konieczne.
9. Zbiór rzeżuchy:
Po kilku tygodniach od siewu, rzeżucha będzie gotowa do zbioru. Odpowiada za to wielkość liści, które osiągnęły odpowiednią długość. Możemy ścinać liście nożyczkami lub nożem.
Przygotowanie gleby do siewu rzeżuchy jest kluczowym etapem w procesie uprawy tej aromatycznej rośliny. Odpowiednio przygotowana gleba zapewni roślinie optymalne warunki wzrostu, co przekłada się na zdrowe i smaczne liście rzeżuchy. Pamiętaj o regularnym podlewaniu, monitorowaniu rośliny i odpowiedniej pielęgnacji, aby cieszyć się świeżą rzeżuchą w swoich potrawach.
Kiedy jest najlepszy czas na siać rzeżuchę?
Siew rzeżuchy jest procesem, który wymaga staranności i uwzględnienia odpowiednich warunków, aby uzyskać zdrowe i smaczne rośliny. Jednym z kluczowych czynników wpływających na sukces uprawy rzeżuchy jest wybór odpowiedniego momentu do rozpoczęcia procesu kiełkowania. To pytanie nurtuje wielu miłośników tej aromatycznej rośliny. Oto odpowiedzi i wskazówki, które pomogą Ci osiągnąć najlepsze rezultaty podczas uprawy rzeżuchy.
Sezon na rzeżuchę
Rzeżucha (Lepidium sativum) jest rośliną, która zwykle preferuje chłodniejsze warunki klimatyczne. Dlatego najlepszym okresem na jej uprawę jest wiosna i jesień. Oba te pory roku zapewniają odpowiednie temperatury i ilość naturalnego światła, które są niezbędne do prawidłowego wzrostu rzeżuchy.
Wiosna: Idealny moment do rozpoczęcia
Wiosna jest idealnym momentem na rozpoczęcie uprawy rzeżuchy. W miarę jak dni stają się dłuższe, roślina ma więcej dostępu do naturalnego światła, co sprzyja jej szybkiemu wzrostowi. Możesz siać rzeżuchę na otwartej ziemi w ogrodzie lub na balkonie w doniczce. Upewnij się, że temperatura gleby wynosi około 10-15°C.
Jesień: Kontynuacja sezonu
Jeśli nie zdołałeś zasiać rzeżuchy na wiosnę, nie martw się. Jesień to kolejna dogodna pora na rozpoczęcie uprawy. W miarę jak temperatura spada i dni stają się krótsze, rzeżucha nadal rośnie, choć może to zajmować trochę więcej czasu w porównaniu do wiosennych upraw.
Unikaj upałów letnich i mrozów zimowych
Należy unikać siać rzeżuchę w okresach, gdy występują upały letnie lub mrozy zimowe. Rzeżucha jest rośliną zimotrwałą, ale jej kiełkowanie i wzrost najlepiej zachodzi w umiarkowanych temperaturach. Upały mogą spowodować, że roślina wyrośnie zbyt szybko, a jej liście staną się gorzkie. Natomiast mrozy mogą zaszkodzić kiełkującym nasionom.
Dodatkowe wskazówki
Aby uzyskać jak najlepsze efekty podczas uprawy rzeżuchy, pamiętaj o regularnym podlewaniu rośliny i dbaj o odpowiednią wilgotność gleby. Roślina ta nie lubi przesuszenia ani przelania. Staraj się utrzymywać równomierną wilgotność podłoża, aby uniknąć problemów z jej wzrostem.
Warto również wybrać odpowiednie nasiona rzeżuchy. Upewnij się, że są świeże i nieprzetworzone. Możesz je nabyć w sklepach ogrodniczych lub skorzystać z nasion dostępnych w specjalistycznych sklepach ze zdrową żywnością.
Najlepszym czasem na siać rzeżuchę jest wiosna i jesień, gdy warunki klimatyczne są łagodne, a roślina ma odpowiedni dostęp do światła. Unikaj okresów ekstremalnych temperatur, aby zapewnić zdrowy wzrost rzeżuchy. Pamiętaj o regularnym podlewaniu i staraj się utrzymywać właściwą wilgotność gleby. Dzięki tym wskazówkom będziesz mógł cieszyć się świeżą i aromatyczną rzeżuchą, którą samodzielnie uprawisz w swoim ogrodzie lub na balkonie.
Jakie są najlepsze metody siewu rzeżuchy dla początkujących?
Siew rzeżuchy to doskonały sposób na wprowadzenie się w świat uprawy roślin. Dla początkujących ogrodników może to być fascynujące doświadczenie, które pozwala na poznanie podstawowych aspektów uprawy roślin.
Wybór odpowiednich nasion:
Pierwszym krokiem w uprawie rzeżuchy jest wybór odpowiednich nasion. Dla początkujących zaleca się zakupienie specjalnych nasion rzeżuchy dostępnych w sklepach ogrodniczych lub marketach. Są one przystosowane do uprawy w warunkach domowych i dają gwarancję udanych wyników.
Wybór odpowiedniego pojemnika:
Kolejnym ważnym krokiem jest wybór odpowiedniego pojemnika do siewu rzeżuchy. Początkujący ogrodnicy mogą zacząć od prostego naczynia, takiego jak doniczka, skrzynka lub nawet płyta styropianowa. Ważne jest, aby pojemnik miał otwory odprowadzające nadmiar wody, aby zapobiec nadmiernemu namaczaniu się ziemi.
Przygotowanie podłoża:
Następnie, należy przygotować odpowiednie podłoże do siewu. W tym celu możemy skorzystać z gotowej mieszanki do siewu lub przygotować własną mieszankę z ziemi ogrodniczej i piasku. Ważne jest, aby podłoże było dobrze sprężyste i przepuszczalne, co umożliwi korzeniom rzeżuchy prawidłowy rozwój.
Siew nasion:
Teraz czas na sam siew nasion rzeżuchy. Początkujący ogrodnicy powinni równomiernie rozsypać nasiona na przygotowanym podłożu. Nie trzeba ich mocno zagłębiać, wystarczy delikatnie docisnąć do ziemi i spryskać wodą. Pamiętaj, aby zachować odpowiedni odstęp między nasionami, aby uniknąć konkurencji o miejsce wzrostu.
Warunki uprawy:
Rzeżucha to roślina, która nie wymaga skomplikowanych warunków uprawy. Wystarczy umieścić nasionka w miejscu o umiarkowanym oświetleniu, najlepiej na parapecie okna. Ważne jest regularne podlewanie, aby ziemia była wilgotna, ale nie przemoczona. Początkujący ogrodnicy powinni unikać nadmiernego podlewania, które może prowadzić do gnicia nasion lub rośliny.
Czas zbioru:
Po kilku dniach, począwszy od momentu siewu, początkujący ogrodnicy zauważą, że rzeżucha zaczyna kiełkować. Po około 7-10 dniach można rozpocząć zbieranie młodych liści rzeżuchy, które są jadalne i pełne cennych składników odżywczych.
Siew rzeżuchy jest prosty i satysfakcjonujący proces, który może być doskonałym wprowadzeniem do ogrodnictwa dla początkujących. Wybierając odpowiednie nasiona, pojemnik i podłoże, oraz dbając o odpowiednie warunki uprawy, można cieszyć się świeżą, zdrową rzeżuchą w zaciszu własnego domu. To również doskonały sposób na pozyskanie cennego doświadczenia ogrodniczego, które może stanowić solidny fundament dla przyszłych przygód w świecie uprawy roślin.
Jak dbać o rzeżuchę po wschodach?
Pielęgnacja rzeżuchy po jej wschodach jest kluczowa dla uzyskania zdrowych i smacznych roślin. Po wschodach, rzeżucha wymaga odpowiedniej opieki, aby rozwijać się prawidłowo i dostarczyć nam wartościowego pożywienia. W tym artykule omówimy, jak dbać o rzeżuchę po jej wschodach, aby cieszyć się obfitym plonem.
Odpowiednie oświetlenie:
Rzeżucha, podobnie jak wiele innych roślin, potrzebuje odpowiedniego oświetlenia, aby prawidłowo rosnąć. Po wschodach warto zadbać o to, aby miała dostęp do 12-16 godzin dziennego światła. Jeśli uprawiasz rzeżuchę w pomieszczeniu, możesz skorzystać z lampy LED lub fluorescencyjnej, aby zapewnić roślinom odpowiednią ilość światła.
Regularne podlewanie:
Podlewanie jest kluczowym elementem pielęgnacji rzeżuchy po wschodach. Rośliny te lubią wilgotne środowisko, dlatego konieczne jest regularne podlewanie. Jednak unikaj nadmiernego namaczania gleby, co może prowadzić do gnicia korzeni. Zaleca się podlewanie rzeżuchy, gdy wierzchnia warstwa gleby jest lekko sucha.
Nawożenie:
Aby zapewnić rzeżuchom odpowiednie składniki odżywcze, warto rozważyć nawożenie. Możesz użyć nawozu wieloskładnikowego o równoważonym składzie lub specjalnego nawozu przeznaczonego do ziół i warzyw liściastych. Nawożenie warto stosować raz na 2-3 tygodnie, zgodnie z zaleceniami producenta.
Kontrola wilgotności:
Rzeżucha jest wrażliwa na zmiany wilgotności powietrza. Aby utrzymać odpowiednią wilgotność wokół roślin, możesz korzystać z nawilżacza lub umieszczać naczynia z wodą obok doniczek. Unikaj także przeciągów, które mogą przyspieszyć wysychanie gleby.
Ochrona przed szkodnikami:
Rzeżucha, podobnie jak wiele innych roślin, może być podatna na atak szkodników, takich jak mszyce czy przędziorki. Regularna kontrola rośliny pozwoli wykryć ewentualne szkodniki na wczesnym etapie. W razie potrzeby, można zastosować odpowiednie środki owadobójcze lub naturalne metody kontroli, takie jak mycie roślin wodą z mydłem.
Częste przycinanie:
Aby zachować rzeżuchę w dobrej kondycji, zaleca się częste przycinanie liści. Można to robić, używając nożyczek kuchennych, przycinając liście blisko poziomu gleby. To pozwoli na ciągły wzrost nowych liści i zapobiegnie zbyt intensywnemu rozrostowi rośliny.
Zbieranie i spożywanie:
Po około 10-14 dniach od wschodów, rzeżucha będzie gotowa do zbioru. Ostrzyż liście tuż nad ziemią. Zbierając liście, możesz je od razu spożywać jako dodatek do sałatek, kanapek czy zup. Świeża rzeżucha jest źródłem wielu cennych składników odżywczych, w tym witamin i minerałów.
Dbanie o rzeżuchę po jej wschodach wymaga uwagi i troski. Odpowiednie oświetlenie, podlewanie, nawożenie i kontrola wilgotności to kluczowe czynniki. Dodatkowo, regularne przycinanie oraz monitorowanie ewentualnych szkodników są niezbędne do utrzymania zdrowych roślin. Pamiętaj, że świeża rzeżucha to doskonały dodatek do Twojej diety, bogaty w składniki odżywcze, który możesz uprawiać w domu przez cały rok.
Jakie są najczęstsze błędy przy siewie rzeżuchy i jak ich unikać?
Błędy przy siewie rzeżuchy towarzyszą wielu początkującym ogrodnikom, którzy próbują uprawiać tę roślinę. Rzeżucha (Lepidium sativum) jest znana z tego, że jest stosunkowo łatwa w uprawie, ale nawet najprostsze zadania mogą przysporzyć trudności, jeśli nie zostaną wykonane poprawnie.
1. Wybór nieodpowiedniego podłoża:
Podłoże to jedna z kluczowych kwestii podczas uprawy rzeżuchy. Rzeżucha najlepiej rośnie w glebie o optymalnej pH wynoszącym około 6,5. Wybierając niewłaściwe podłoże lub używając starej ziemi, możesz spotkać się z problemami, takimi jak opóźniony wzrost roślin lub problemy z rozwijaniem się korzeni.
2. Nadmiar lub brak nawożenia:
Nawożenie jest kluczowym elementem w uprawie rzeżuchy. Brak odpowiednich składników odżywczych może prowadzić do osłabienia rośliny i opóźnionego wzrostu. Z kolei nadmiar nawożenia może prowadzić do przepalenia rośliny. Dlatego ważne jest, aby stosować się do zaleceń dotyczących nawożenia i regularnie kontrolować poziom składników odżywczych w glebie.
3. Zbyt gęste nasiewy:
Siew rzeżuchy zbyt gęsto może prowadzić do konkurencji o światło i składniki odżywcze między roślinami. Efektem tego może być zbyt delikatny wzrost i niska jakość liści. Dlatego zaleca się zachowanie odpowiedniego odstępu między nasionami podczas siewu.
4. Zbyt mała ilość światła:
Rzeżucha to roślina wymagająca dość dużej ilości światła. Brak dostępu do wystarczającej ilości światła może prowadzić do wydłużonych łodyg i słabej jakości liści. Upewnij się, że Twoje rośliny mają odpowiednią ilość światła lub użyj sztucznego oświetlenia, jeśli uprawiasz rzeżuchę wewnątrz.
5. Zbyt obfite podlewanie:
Rzeżucha jest wrażliwa na nadmierną wilgotność. Nadmierne podlewanie może prowadzić do gnicia korzeni i rozwoju pleśni. Ważne jest, aby utrzymywać umiarkowany poziom wilgotności gleby, dostosowany do potrzeb rośliny.
6. Nieprawidłowa temperatura:
Temperatura ma duże znaczenie dla wzrostu rzeżuchy. Roślina ta najlepiej rośnie w temperaturze między 15 a 20 stopni Celsjusza. Temperatury powyżej 25°C mogą powodować spadek jakości liści, podczas gdy temperatury poniżej 10°C mogą prowadzić do zahamowania wzrostu.
Błędy przy siewie rzeżuchy są częste, ale można ich uniknąć, stosując się do kilku kluczowych zasad. Wybierając odpowiednie podłoże, właściwe nawożenie, zachowując odpowiedni odstęp między nasionami, zapewniając dostęp do odpowiedniej ilości światła, kontrolując podlewanie i utrzymując właściwą temperaturę, możesz cieszyć się zdrową i smaczną rzeżuchą. Pamiętaj, że każdy błąd to także okazja do nauki i doskonalenia swoich umiejętności ogrodniczych.
Jak uzyskać obfite plony rzeżuchy w ogrodzie?
Rzeżucha (Lepidium sativum), znana także jako rzodkiewka pstrolistna, to roślina z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), popularnie uprawiana ze względu na swoje soczyste i pełne smaku liście. Osiągnięcie obfitości plonów rzeżuchy w ogrodzie może stanowić wyzwanie, ale z odpowiednią wiedzą i technikami uprawy, można osiągnąć imponujące wyniki.
1. Wybór odpowiedniego stanowiska
Rzeżucha najlepiej rośnie na stanowisku o dobrej ekspozycji słonecznej, ale toleruje również półcieniste warunki. Warto jednak unikać nadmiernego nasłonecznienia, które może prowadzić do przegrzewania się rośliny. Przed sadzeniem rzeżuchy upewnijmy się, że gleba jest dobrze drenująca, aby uniknąć nadmiernego zalewania korzeni.
2. Przygotowanie gleby
Optymalna gleba do uprawy rzeżuchy powinna być lekka, żyzna i dobrze przepuszczająca wodę. Przed siewem warto wzbogacić glebę w organiczne materiały, takie jak kompost, aby zapewnić roślinom odpowiednie składniki odżywcze. Rzeżucha nie lubi zasadowej gleby, więc warto sprawdzić pH i dostosować je, jeśli jest to konieczne.
3. Termin siewu
Rzeżucha jest rośliną jednoroczną i bardzo szybko rozwijającą się, dlatego ważne jest wybranie odpowiedniego terminu siewu. Można ją siać wczesną wiosną, a także wczesną jesienią. Siew w okresie letnim może prowadzić do przegrzania rośliny i gorszych plonów.
4. Gęstość siewu
Odpowiednia gęstość siewu ma istotny wpływ na plon rzeżuchy. Zbyt gęsto obsiana roślina może prowadzić do konkurencji o światło i miejsce, co skutkuje słabymi plonami. Zaleca się siew rzeżuchy na rozstawie około 2-5 cm, aby zapewnić roślinom wystarczająco dużo miejsca do rozwoju.
5. Nawożenie i podlewanie
Regularne nawożenie jest kluczowe dla uzyskania obfitych plonów rzeżuchy. Można stosować nawozy o zrównoważonym składzie, bogate w azot, fosfor i potas. Ważne jest również regularne podlewanie, aby utrzymać odpowiednią wilgotność gleby. Warto unikać nadmiernego podlewania, ponieważ rzeżucha może być wrażliwa na nadmiar wody.
6. Ochrona przed szkodnikami i chorobami
Rzeżucha może być podatna na ataki owadów i choroby, dlatego ważne jest monitorowanie jej stanu zdrowia. W razie potrzeby można zastosować naturalne środki ochrony roślin, takie jak pyłek drzew owadobójczych lub preparaty na bazie neem. Regularna kontrola rośliny pozwoli wykryć ewentualne problemy na wczesnym etapie.
7. Zbiór
Rzeżuchę można zacząć zbierać już po 10-14 dniach od siewu, gdy liście osiągną odpowiednią wielkość. Można ją ciąć nożyczkami na wysokości około 2-5 cm nad powierzchnią ziemi. Cięcie stymuluje wzrost nowych liści, co pozwala na wielokrotne zbieranie plonu.
Uzyskanie obfitych plonów rzeżuchy w ogrodzie wymaga uwzględnienia wielu czynników, takich jak odpowiednie stanowisko, przygotowanie gleby, termin siewu, gęstość siewu, nawożenie, podlewanie oraz ochrona przed szkodnikami i chorobami. Dbałość o te aspekty pozwoli cieszyć się soczystymi liśćmi rzeżuchy przez cały sezon. Biorąc pod uwagę te ekspertowe porady, będziecie w stanie osiągnąć imponujące efekty w uprawie rzeżuchy w swoim ogrodzie.
Świetnie zilustrowane i łatwe do zrozumienia. Nawet osoba niezaznajomiona z tematem może z tego skorzystać.